SS, niem. Die Schutzstaffeln der Nationalsozialistischen Deutschen Arbeiterpartei, Sztafety (Drużyny) Ochronne NSDAP, zalążkiem SS była utworzona 1923 straż osobista (Stabswache) A. Hitlera, przekształcona w jego grupę szturmową (Stosstrup), która po puczu monachijskim wraz z  SA została zdelegalizowana; 1925 po wyjściu z więzienia Hitler zlecił zorganizowanie gwardii przybocznej p.n. Schutzstaffeln, SS, działającej do 1934 w ramach SA; 1926 utworzono stanowisko Reichsführera SS (1926–27 J. Berthold, 1927–29 E. Heiden, 1929–45 H. Himmler); obok Himmlera twórcami potęgi SS byli R. Heydrich, G. Berger, R. Darré — autor koncepcji SS jako elity rasowej, T. Eicke — wychowawca strażników obozów koncentracyjnych; 1929 SS liczyło ok. 280 czł., 1932 ok. 52 tys., 1934 ponad 200 tys.; pełniło funkcję policji wewnątrzpartyjnej i wywiadu polit. ( SD); 1934 odegrało gł. rolę podczas  „nocy długich noży” i stało się samodzielną formacją NSDAP.
Oprócz zbudowanej na zasadach terytorialnych Powszechnej SS (Allgemeine SS) tworzono Oddziały Trupich Główek (SS Totenkopfverbände), grupujące funkcjonariuszy obozów koncentracyjnych (30 tys. czł. 1945) i militarne Oddziały Dyspozycyjne (SS Verfügungstruppen), które, początkowo niezbyt liczne (ok. 14 tys. 1939), łamały monopol wojsk. Wehrmachtu; 1934 SS przejęło od SA obozy koncentracyjne, a 1933–39 opanowało policję niem., zapewniając sobie monopolistyczną pozycję w dziedzinie bezpieczeństwa wewn. reżimu hitl.; wyłączone spod kontroli sądów cyw. i wojskowych. Od 1939–40 w strukturze organizacyjnej SS istniało 12 gł. urzędów, w tym  Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA), Adm.-Gosp. (WVHA), do którego m.in. III 1942 włączono Inspektorat Obozów Koncentracyjnych, Rasy i Osadnictwa (RuSHA), Sztabowy Komisarz Rzeszy ds. Umacniania Niemczyzny (RKFDV), Policji Porządkowej (Or-Po); w ramach SS działało Stowarzyszenie  Lebensborn.
Wraz z rozpoczęciem przez Niemcy działań wojennych w Polsce i ZSRR składające się z esesmanów  Einsatzgruppen przedsięwzięły masowe akcje eksterminacyjne; 1940 połączono Oddziały Dyspozycyjne, Trupich Główek i szkoły junkierskie w Siły Zbrojne SS (Waffen SS), liczące 1945 ponad 600 tys. ludzi, w tym formacje ochotników „aryjskich” z niektórych krajów okupowanych; SS otrzymało zadanie zniemczenia podbitych terytoriów ( Lebensraum, Generalny Plan Wschodni), stąd wynikła jego kluczowa rola w aparacie okupacyjnym, organizowaniu terroru, eksterminacji innych ras i narodów, zwł. Żydów ( Holocaust, Żydzi), Romów i Słowian, przesiedleń ludności, eksploatacji niewolniczej siły roboczej, grabieży mienia; 1943–44 nastąpiło dalsze rozszerzenie kompetencji SS; 1943 Himmler został min. spraw wewn. Rzeszy, 1944 głównodowodzącym armii rezerwowej i szefem uzbrojenia; SD przejęła agendy wywiadu wojsk. (Abwehry).
W procesie norymberskim SS została uznana za organizację zbrodniczą. Na przeł. 1948 i 49 powstało w RFN Stow. Wzajemnej Pomocy Byłych Członków Waffen SS (HIAG), które podjęło akcję rehabilitacji SS; 1956 rząd RFN zezwolił Bundeswehrze na przyjmowanie byłych oficerów Waffen SS z uznaniem ich stopni; 1961 Bundestag uchwalił przyznanie emerytur wszystkim esesmanom, także skazanym.